برنامه رتبه بندی جامع دانشگاه های علوم پزشکی ایران (رجا)

امروزه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در راستای واقعیتی است که همه چیز به صورت مقایسه ای و رتبه‌بندی تنظیم شده تا فرایند انتخاب آسان‌تر شود. فرایند رتبه‌بندی از سطح کلان سازمان‌ها و کشورها به‌مراتب فراتر رفته است به‌گونه‌ای که در مؤسّسه‌های کوچک مانند مدارس، بیمارستان‌ها و به خصوص دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دانشگاه‌ها از جمله سازمان‌های نظام مند، چندبعدی و پیچیده هستند که رتبه‌بندی آنها با توجه به عملکردهای متفاوت کار بسیار دشواری است. دانشگاه‌ها نهادهایی هستند که زمینه‌های تحقق سیاست‌های توسعه‌ای را فراهم می‌کنند. تربیت نیروی انسانی متخصّص، آموزش شهروندان فرهیخته، تولید دانش و دانش‌پژوهی، کمک به رفاه اقتصادی، پرورش نسل جدید و پیشگام در زمینه علوم و فنون، خدمات اجتماعی به مردم و جامعه، ایجاد فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر، توسعه‌ و انتشار یافته‌های علمی برای دستیابی به توسعه پایدار از کارکردهای اصلی دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر به شمار می‌رود.
در عصر حاضر، دانشگاه‌ها با چالش‌های جدّی روبرو هستند. توسعه روزافزون مراکز آموزش عالی، تقاضای بی‌سابقه برای آموزش عالی، دوره‌های آموزش مجازی، بین‌المللی‌شدن آموزش عالی، توسعۀ مبتنی بر دانش، دستیابی به منابع بیشتر، جذب سرمایه‌های فکری بهتر و ارتقای جایگاه، منجر به تحول اساسی در ساختار و محتوای دانشگاه‌ها شده و نقش اولیۀ آنها برای تولید و انتقال دانش به رهبری کلیه جریان‌های دانش در بستر اجتماعی تبدیل شده است. بنابراین دانشگاه‌ها و مؤسّسات آموزش عالی به منظور دستیابی به هدف‌های خود، با محیطی پیچیده و چندوجهی مواجه هستند. دانشگاه‌ها همواره با محیط رقابتی شدید و چالشی در سطح ملی و بین المللی روبرو هستند. تعیین و ارزیابی نحوۀ عملکرد دانشگاه‌ها از جمله مباحث اساسی است که مورد توجه محققان بوده است. دانشگاه‌ها همواره به دنبال دستیابی به جایگاه بالاتر هستند. احراز رتبه‌های بهتر، با پذیرش دانشجویان با توانایی بالاتر و در نتیجه بهبود کیفیت ورودی دانشگاه رابطه مستقیم دارد.
رتبه‌بندی به‌معنای شناخت جایگاه یک مؤسّسه در مقایسه با سایر مؤسّسه‌ها بر پایه اندازه‌گیری ترکیبی از معیارها و شاخص‌هاست که در نهایت فهرستی از اسامی دانشگاه‌ها و مؤسّسات به‌صورت رتبه‌بندی‌شده ارائه می‌شود.
اگر رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بتواند ارزش‌ها و توانایی‌های هر مؤسّسه را به‌صورتی درست و دقیق اندازه‌گیری کند، کاربردهای فراوانی خواهد داشت. نتایج رتبه‌بندی‌ها، مهم‌ترین نقاط ضعف و قوّت دانشگاه‌ها را شناسایی و مسیر توسعه و پیشرفت آنها را مشخّص خواهد کرد و در انتخاب محل تحصیل یا کار متناسب با علایق، به دانشجویان و اعضای هیئت علمی کمک می‌کند. مؤسّسه‌های خصوصی یا دولتی می‌توانند آسان‌تر دانشگاه‌هایی را انتخاب کنند که نیازها و مشکلات آنها را بهتر مرتفع سازند. همچنین در برنامه‌ریزی هرچه بهتر در دانشگاه‌ها متناسب با نیازهای جامعه و تخصیص منابع، مفید واقع خواهد شد. این کاربردها تنها در صورتی عملی خواهد شد که سیستم رتبه‌بندی بتواند با استفاده از مجموعه‌ای کامل و دقیق از معیارهای مناسب، توانایی‌های دانشگاه‌ها را در ارتباط با نیازهای جامعه اندازه‌گیری کند؛ وگرنه قدرت رتبه‌بندی در تغییر رفتار و عملکرد دانشگاه‌ها اثرات مخرّبی خواهد داشت.