به گزارش واحد توزیع دانش مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی، موضوع شصتمین جلسه کارگروه مرجعیت علمی در فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران به صورت وبیناری روز سه شنبه، 16 آذر 1400، به معرفی کلان پروژه «تمهید، راهبری و پایش نیل به مرجعیت علمی در علوم پزشکی کشور» اختصاص یافت که در مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی برنامه‌ریزی و با مشارکت تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور پیگیری می‌شود. این مباحث برای اولین بار در کشور طیف وسیعی از فعالیتها از جمله بررسی شواهد، مفهوم‌‍سازی، نظریه پردازی، مدلسازی، جمع‌آوری اطلاعات محیطی، تحلیل‌های مبتنی بر مدل، هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و تمهید و اجرا را در برمی‌گرفت. در کنار این مباحث چگونگی برنامه‌ریزی عملی برای هدایت علمی همه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به سوی مرجعیت علمی به نمایش گذاشته شد.
ضرورت انسجام فعالیتها در مسیر نیل به مرجعیت علمی
دکتر حقدوست رئیس مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی به عنوان سخنران اول این وبینار با اشاره بر اینکه الهام گرفتن از ایده‌ها می‌تواند بسیار راهگشا باشد اما در نهایت برای سیاستگذاری باید واقعیت‌ها و محدودیت‌ها در نظر گرفته شود، اظهار کرد: «در این مسیر نیاز به نقشه راهی داریم که در آن همه بازیگران با عزمی جمعی به مختصات آن نقشه پایبند باشند و بخواهند حرکت کنند. ضمن آن که در ترکیب مرجعیت با آمایش سرزمینی باید نقطه تعادلی را بیابیم.» دکتر حقدوست ضمن تاکید بر اینکه در سرآمدی و مرجعیت باید نقش افراد در برخی موقعیت‌ها پررنگ‌تر و در برخی دیگر کم رنگ‌تر باشد، گفت: «در نقشه راه رسیدن به مرجعیت باید یاد بگیریم که هم در درون دانشگاه‌های علوم پزشکی، هم در کشور و هم خارج از دانشگاه‌های علوم پزشکی با یکدیگر همکاری کنیم. واقعیت این است که منابع ما محدود است و باید عاقلانه از این منابع استفاده کنیم تا بتوانیم رسیدن به سرآمدی را در چند رشته محقق سازیم، ولی برای رسیدن به مرجعیت علمی باید بر یک موضوع متمرکز شویم و در نهایت افراد را به تدریج از نخبگی به سرآمدی و به مرجع بودن سوق دهیم و البته دانشگاه‌ها و مراکز سرآمد و مرجع داشته باشیم.» رئیس مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی در خاتمه سخنرانی بر وجود اسناد تنظیم شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی اشاره کرد که روسا، معاونان و اساتید بر آن وفاق دارند و با اضافه کردن این نکته که منابع مالی برای پیاده سازی نقشه راه مرجعیت علمی به دانشگاه‌ها داده شده است اظهار امیدواری کرد با هماهنگ کردن فعالیتهای وزارت بهداشت و نصر با فرهنگستان علوم پزشکی این اقدامات انشاالله برکات بیشتری برای کشور داشته باشد.
تمرکز و تمایز: راهبرد اصلی در مرجع شدن است
در ادامه این وبینار آقای دکتر شهرام یزدانی، معاون پژوهشی مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی به معرفی کلان پروژه «مرجعیت علمی» پرداخت. او در بخش‌هایی از سخنان خود با توضیح شکل‌گیری و فعالیت مرجعیت علمی به عنوان یکی از محورهای تحول در دانشگاه‌ها اظهار کرد: « لازم بود فعالیتهای صورت گرفته در این راستا در قالب پروژه‌ای منسجم به یکدیگر پیوند داده شود.» او با اشاره به اینکه بحث مرجعیت علمی ریشه در گفتمان معاصر توسعه کشور دارد و در منابع بین المللی به این واژه و این مفهوم کمتر برخورد می‌کنیم بر عملیاتی سازی دقیق این مفهوم تاکید و بیان کرد: «ابتدا «تحلیل گفتمان» صورت گرفت، چرا که گفتمان توسعه کشور ما متمایز از گفتمان توسعه در کشورهای غربی است. چرا که جهان بینی ما، متاپارادایم ما، غایات فردی و اجتماعی ما و ... با غرب تفاوت دارد و بنابراین ما الگوی توسعه امت اسلامی و جامعه اسلامی تا رسیدن به تمدن اسلامی و شیوه ارتباط با سایر تمدن‌ها بر پایه الگوی اسلامی را پی می‌گیریم.» در ادامه دکتر یزدانی شیوه مدلسازی سطوح مرجعیت علمی را توضیح داد و ملاک‌ها و سنجه‌های مورد نیاز در هر سطح، شیوه احصاء مزیتهای رقابتی دانشگاه‌ها، نحوه تقسیم کار ملی مبتنی بر بضاعت‌های هر دانشگاه، سندها و کتاب‌های منتشر شده و راهنمای گام به گام در این مسیر را ارائه کرد و گفت: «تمامی اسناد تهیه شده در مورد این موضوع به صور مختلف کتاب، فایل صوتی، ... از طریق سایت مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی قابل دسترس است.»
زمانی برای تعامل میزبان و مهمان
پس از این حاضرین در جلسه و مدعوین حاضر در فضای مجازی که اساتیدی از وزارت علوم، تحقیقات وفناوری، مدیران و مسئولان بسته‌های مرجعیت علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور بودند، به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند که عمده مباحث و نکات مطرح شده را می‌توان به صورت زیر جمع بندی کرد:
1- تقسیم کار ملی و شناسایی حوزه‌های برتری و اولویتها برای پیشرفت علمی ضروری است.
2- وقتی هدفی ملی و آرمانی در سطح کشور مطرح می‌شود، منطقا باید از همه ظرفیتها استفاده کرد.
3- شبکه‌سازی و همکاری علمی برای پیشرفت سلامت در کشور مورد توجه است.
4- چالش‌ها و موانع مرجع شدن کشور در سطح بین المللی مورد توجه بوده و نسبت به رفع آنها کوشا باشیم.
5- نقاط تمایز در رشته‌های بین رشته‌ای شناسایی شوند.
6- نقش سایر معاونت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی مثل بهداشت و درمان را که باید همسو با مرجعیت علمی باشند، تعریف کنیم.
7- سایر دانشگاه‌های وزارت علوم و بحث همگرایی علوم در مسیر مرجعیت علمی تاثیرگذار است.
8- در حوزه‌های مختلف می‌توانیم تقویت علمی داشته باشیم و برای مرجعیت علمی یک رشته را مد نظر قرار دهیم.
9- ادغام علوم در مرجعیت علمی را حتما مورد توجه قرار دهیم زیرا بخشی از مرجعیت در حوزه پزشکی است ولی پایه‌ها و زیرساخت‌ها در علوم پایه شکل می‌گیرد و نباید فراموش شود.
10- با رویکرد سیستمی در حل مسائل بشری و تکیه بر رویکرد علمی، انتشار نتایج و نقد دیگران جایگاه ویژه‌ای می‌یابد و از این منظر برای رسیدن به مرجعیت علمی باید تلاش کنیم تا وفاق ملی در همه دانشگاه‌ها شکل بگیرد.
11- پروژه مرجعیت علمی به نوعی سند آینده نگاری است و بر منطق رقابت استوار است و بنابراین زمان برای حصول نتایج هم باید اشاره و در نظر گرفته شود.
12- ضرورت دارد پویش محیطی در سطح ملی و نه فقط در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی صورت پذیرد، همچنین رصد در سطح بین المللی انجام شود تا بتوان در سطح افراد و ابعاد انتقال تکنولوژی، ایجاد تعامل و تبادلات مورد نیاز را هدایت کرد.
13- برای عملیاتی شدن مرجعیت علمی در علوم پزشکی کشور منابع مالی پیشبینی شود و در راستای نقشه جامع علمی کشور نیز نیازمند اجماع است.
14- ضمانت اجرایی در دانشگاه‌ها برای پیمودن نقشه راه تدوین شده، تمهید شود.
پس از بحث و گفتگو میان مدعوین، دکتر حقدوست با بیان اینکه وسعت کار بسیار زیاد است و باید همه تلاش کنیم تا کشور را به سطح مرجعیت علمی برسانیم، اضافه کرد: «هنوز در گام‌های ابتدایی هستیم و از همه نظرات و نقدها در این مسیر استفاده می‌کنیم. از همه ظرفیتهای کشور باید استفاده کنیم. شروع حرکت‌ها در کشور بسیار کند است و امیدواریم این فعالیت در سطوح عالی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی پیگیری شود و بتوانند فعالیتی که در مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی شروع شده است را به صورت بین بخشی و بین وزارتخانه‌ها رهبری کنند.»
برای نیل به مرجعیت علمی، سرمایه گذاری ملی شود
دکتر محققی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی ایران در جمع بندی نهایی این وبینار با توضیح اینکه محدوده پیشرفت علمی مشتمل بر طیفی است که نقطه اوج آن مرجعیت علمی است و این پیشرفت در حوزه‌های علم و فن آوری در آموزش، پژوهش، بهداشت، درمان و توانبخشی سلامت است، افزود: «در نظام سلامت جمهوری اسلامی شواهد، مدارک و نمونه‌هایی از پیشرفت یا روند توسعه باشتاب یا مرجعیت وجود دارد.» او با اشاره به نمونه‌هایی از اقدامات گذشته که قابلیت رقابت با اقدامات بین المللی را داشته است بیان کرد: «ما ظرفیت پیشرفت را داریم و مرجعیت را نباید در فضایی تخیلی وصف کنیم و لازم است مورد کاوی شود و برای اساتید که اعضا پیشرفت علمی هستند بیان شود تا باور به پیشرفت تحکیم شود. باید مشکلات را واقع بینانه تحلیل کنیم و با تحلیل آسیب شناسانه علاج جویانه، راهکار برون رفت از آسیب را نیز شناسایی کنیم.» رئیس فرهنگستان علوم پزشکی ایران ضمن اشاره به اینکه باید رویکردهای پیشگیری و ارتقاء سلامت و برخورداری عموم جامعه به عنوان اصلی ترین راهبردها مدنظر قرار گیرد، اظهار کرد: « برای نیل به پیشرفت باید حوزه‌های مهم و کلان که هم کشور، هم منطقه و هم دنیا با آنها درگیر هستند، انتخاب شود. از جمله این حوزه‌ها باید به سلامت محیط زیست، اقتصاد سلامت، هوش مصنوعی در سلامت اشاره کرد. در نهایت لازم است موضوعاتی انتخاب شود که بتوانیم رقابت سالم داشته باشیم و پیشرفت کنیم. او با تاکید بر لزوم سرمایه گذاری ملی در این موضوعات و فراهم کردن زیرساخت هایی که با برنامه‌های پنج ساله همخوانی داشته و با برنامه‌های کلان ادغام شود، اضافه کرد: «علیرغم مشکلاتی که وجود دارد، معتقد به پیشرفت هستیم، پیشرفت را واجب می‌دانیم و حاضریم با ادله قوی به دیگران ثابت کنیم که ظرفیت پیشرفت را داریم.»
